ช่วง 2 สัปดาห์ที่ผ่านมา มีคนติดต่อขอสัมภาษณ์เกี่ยวกับเรื่อง Meme คุณชัชชาติเยอะกว่าเรื่องเทคโนโลยีเสียอีก

สาเหตุก็ไม่ใช่เพราะอะไร ... ดั๊นนนนไปทำสติกเกอร์และ Meme คุณชัชชาติลง MOLOME จนเกิดเป็นกระแสในวงกว้างขึ้นมานั่นเอง

ก็เลยเป็นโอกาสอันดีที่ทำให้ได้เฝ้าสังเกตุและเก็บเกี่ยวเรียนรู้เรื่องราวของ Meme ในไทยภาคปฏิบัติอย่างจริงๆจังๆจากเรื่องจริง ก่อนหน้านี้มีแต่ทฤษฎีและเรื่องของ Meme เมืองนอก

เป็นปรากฎการณ์ที่ไม่ได้เห็นบ่อยนักในไทย เพราะวัฒนธรรมไทยค่อนข้างมีอุปสรรคต่อการเล่น Meme (อุปสรรคยังไง มีเขียนอยู่หลังๆ)

ก่อนหน้านี้ก็มี Meme อื่นมาบ้างแล้ว แต่ก็ไม่แพร่กระจายใหญ่โตมโหฬารบานตะไทบรรลัยกัลป์อย่างคุณชัชชาติขนาดนี้ ถือว่าเป็นเรื่องที่น่าสนใจมากๆ แล้วอะไรหละที่เป็นปัจจัยที่ทำให้เกิดเหตุนี้ได้? ทำไม Meme อื่นถึงไม่อยู่ยั้งยืนยง ทำไม Meme คุณชัชชาติถึงยังเล่นได้เรื่อยๆ?

จึงขอเอาสิ่งที่มองเห็นและได้สัมผัส มาเล่าให้ฟัง ณ ที่นี้

Meme คือการส่งต่อแนวความคิดและวัฒนธรรม

เริ่มจากทฤษฎี(ที่เรียนรู้มาจากการปฏิบัติอีกที)กันแบบเบาๆ

ถึงตัวเองจะเล่น Meme มานาน แต่ก็เพิ่งเข้าใจว่า Meme คืออะไรจริงๆก็เพิ่งเดือนก่อน ตอนทำ Meme คุณชัชชาตินี่แหละ

ก่อนหน้านี้คิดว่า Meme คือภาพที่มีตัวอักษรเขียนกำกับให้ตลกๆ

... แต่มันไม่ใช่ ...

Meme คือ "การส่งต่อแนวความคิดและวัฒนธรรม" ฟังดูอาจจะงุนงง แต่หาคำที่สวยกว่านี้ไม่ได้ละ

มันคือการที่คนกลุ่มหนึ่งกำหนดวัฒนธรรมขึ้นมา และส่งต่อให้คนอื่นเห็นด้วย เกิดเป็นข้อตกลงทางความคิดร่วมกัน เข้าใจและทำตาม

ทฤษฎีพูดไปก็งง สับสน หม่นหมอง งั้นมาลองดูรูปนี้กัน

นับ หนึ่ง สอง สาม ... เข้าใจป่ะว่า Meme ด้านบนนี้หมายความว่าอะไร?

เชื่อว่าทุกคนเข้าใจความหมายของมันอย่างดี

นั่นเพราะเราถูกส่งต่อวัฒนธรรมมาจากสื่อเรียบร้อยว่า ท่านผู้นำเกาหลีเหนือ กับ นิวเคลียร์ เป็นสิ่งที่เกี่ยวข้องกัน

พอเจอภาพด้านบน คำว่า Launch ปุ๊บ ถามว่าถ้าไม่รู้จักตานี่มาก่อน จะเข้าใจมั้ย? ไม่มีทางเข้าใจอ่ะ ... แต่ปรากฏว่าแทบทุกคนที่เห็นภาพนี้ เข้าใจความหมายของภาพด้านบนนี้เป็นอย่างดี นี่แหละ ... การส่งต่อวัฒนธรรม

ดังนั้น Meme ไม่จำเป็นต้องเป็นภาพ หากแต่เป็น "แนวความคิด" ที่สามารถถูกพัฒนาเป็นอะไรก็ได้ ดูอย่าง Chuck Norris เมืองนอก ด้านล่างนี้ก็เป็นหนึ่งในกระบวนการ Meme ครับ

นั่นเพราะว่า Chuck Norris ถูกการส่งต่อวัฒนธรรม กำหนดให้เค้าเป็น "ผู้แข็งแกร่งที่สุดในโลก" นั่นเอง เป็นข้อตกลงร่วมกัน ทุกคนก็เห็นด้วย ทำตาม และจนถึงป่านนี้ Chuck Norris ก็ยังถูกนำมาเล่นไม่หยุด

Meme ที่ดี(และประสบความสำเร็จ)ต้องมีพัฒนาการ

เหตุใด Chuck Norris ถึงถูกนำมาเล่นเรื่อยๆ กี่ปีแล้วก็ยังถูกเล่นอยู่?

เหตุใดคุณชัชชาติ ผ่านมาสามเดือนแล้ว ก็ยังถูกเล่นอยู่และยังไม่มีทีท่าว่าใครจะมาแทนที่ได้?

ทั้งสองเหตุการณ์มีเรื่องที่เหมือนกันอยู่อย่างหนึ่งคือ "ทั้งสอง Meme ถูกพัฒนาไปเรื่อยๆ" ไม่ได้หยุดแค่ภาพต้นฉบับ แต่ไปเรื่อยๆจริงๆ

Chuck Norris ก็คงเห็นแล้วว่าพัฒนาไปไกลแค่ไหน มีวีดีองวีดีโอออกมาเลยทีเดียว จนถึงขั้นเป็นเว็บรวม Fact ของ Chuck Norris ก็มี แต่มันอาจจะไกลไป เอาใกล้ๆตัวนี่แหละ ... คุณชัชชาติ

Meme คุณชัชชาติเป็นตัวอย่างแรกๆในไทยเลยที่ถูกพัฒนาไปไม่สิ้นสุด จุดเริ่มต้นมาจากภาพที่ท่านสวมชุดสบายๆ เท้าเปล่า เดินถือถุงข้าวแกง เข้าไป นี่เลย ภาพต้นฉบับ มีคนถ่ายได้(โดยบังเอิญหรือจัดตั้งก็ไม่อาจทราบได้) แปะไว้บนแฟนเพจของท่านชัชชาติ

ต่อมาก็ถูกนำไปล้อว่า "แข็งแกร่ง" โดยประเด็นที่ท่านถูกนำไปล้อ ไม่ใช่เพราะประวัติของท่าน แต่เป็นเพราะรูปนี้รูปเดียวเลย (ถึงแม้ประวัติท่านจะแข็งแกร่งจริงๆก็ตาม) เนื่องจากภาพนี้ท่านดูล่ำบึ๊ก หน้านึ่ง เดินเข้าวัด เหมือนจะเข้าไปทำอะไรวัดสักอย่าง ผนวกกับการที่ท่านไม่ใช่ Nobody แต่เป็นถึงรัฐมนตรี ทำให้คนจึงหยิบมาล้อทันทีว่า "แข็งแกร่ง"

จากนั้นกลุ่ม Early Adopter ก็เริ่มเอาไปเล่น ด้วยการ "ตัดต่อ" (เป็นพัฒนาการอันที่หนึ่ง)

พัฒนาการที่สองคือการ Die cut ท่านไปประกอบภาพต่างๆ

ต่อมาท่านเริ่มถูกนำไปวาดใหม่เป็นการ์ตูน (เป็นพัฒนาการขั้นที่ 3)

ต่อมาท่านถูกนำมาทำเป็นสติกเกอร์แต่งภาพ (เป็นพัฒนาการขั้นที่ 4)

และด้วยเหตุของการถูกนำมาเป็นสติกเกอร์แต่งภาพ ทำให้เกิด Awareness ในวงกว้าง จากตอนแรกที่เล่นกันในวงเล็กๆ กลายเป็นวงใหญ่โตมากในทันที เพราะมันลามไปลงมือถือเป็นที่เรียบร้อย ใครก็เล่นได้ ไม่ต้องใช้ Photoshop เป็น

Meme นี้จึงถูกพัฒนาต่อไปอีกมหาศาลเป็นวงกว้างมาก ไม่ว่าจะเป็นพัฒนาการขั้นที่ 5 ที่เล่นกันอย่างแพร่หลายมากอย่างคอสเพลย์

พัฒนาการต่อไปไม่ได้เป็นภาพ แต่เป็นคำพูด

ซึ่งวลีนี้เห็นว่ามีที่มามาจากบากิ (ซึ่งถ้าจริง ก็คือพัฒนามาจากการเอาท่านไปวาดเป็นการ์ตูนบากินั่นเอง นี่แหละพัฒนาการและการส่งต่อ) ตอนนี้หากมีคนพูดว่าแข็งแกร่งหรืออ่อนหัด ภาพคุณชัชชาติจะลอยมาทันที

พัฒนาการยังคงมีต่อไป ขั้นที่ 7 เริ่มทำออกมาเป็นเกมมากมาย

พัฒนาการแขนงเล็กแขนงน้อยก็ยังมีอีกเพียบ แต่ไม่พูดต่อละ ให้เห็นประเด็นก็พอ

ยังมีการนำ Meme ไปใช้อย่างถูกจังหวะจากอีกหลายราย ซึ่งกลุ่มนี้ไม่เรียกว่าพัฒนาการ เพราะไม่สามารถส่งต่อได้ และคนอื่นร่วมเล่นด้วยไม่ได้ อย่างเช่น 3D Printer Model

เพลงชัชชาติดาดั๊ด คนไร้พ่าย

นี่เองเป็นจุดสำคัญที่ทำให้ Meme ของท่านไปต่อได้ไม่สิ้นสุด มันมีพัฒนาการไปเรื่อยๆนั่นเอง

แล้วอะไรที่ทำให้ Meme ไม่สามารถพัฒนาต่อไปได้?

ตอนไปให้สัมภาษณ์รายการหนึ่ง มีคำถามสดยิงมาว่า "ทำไมคุณชูวิทย์ถึงเป็น Meme ไม่ได้ ทั้งๆที่มีคาแรคเตอร์ชัดเจน"

คำถามเรื่องคุณชูวิทย์ว่าโหดแล้ว แต่มีคำถามต่อไปอีก "แล้วคุณยิ่งลักษณ์หละ"

แต่เป็นรายการสด ไม่ตอบก็ไม่ได้ จึงตอบไปตามเรื่องราวที่เห็น

คีย์เวิร์ดของประเด็นนี้ก็คือ

"พัฒนาการต้องไปในทาง Positive เท่านั้น"
และ
"ต้องไม่มีความเครียดเกิดขึ้น"

สังเกตุดูว่า Meme ท่านชัชชาติถูกนำมาใช้ในทาง Positive ล้วนๆ มันคือการยกย่องให้ท่านเป็นผู้แข็งแกร่ง มันคือการเล่นด้วยความเคารพ และสาเหตุที่พัฒนาการไปได้เรื่อยๆ เพราะผู้คนรู้สึกสนุก รู้สึกมีความสุข จึงเล่นด้วยและแชร์ เกิดเป็นการส่งต่อที่ไม่สิ้นสุด

แต่สำหรับคุณชูวิทย์ มันมีภาพของความเป็น Negative อยู่เยอะมาก ถึงจะตัดประเด็นว่าเค้าเคยทำธุรกิจอะไรมา ภาพนักการเมืองของเค้าก็เต็มไปด้วยความดุดัน ความเครียด ด้วยเหตุนี้ คนจึงคิดหนักที่จะแชร์ ส่งผลให้ Meme ไม่สามารถมีพัฒนาการได้นั่นเอง (ทั้งๆที่เค้าสร้าง Meme ตัวเองออกมาเรื่อยๆ แต่ก็เข็นต่อไม่ได้ เพราะการส่งต่อวัฒนธรรมไม่เป็นผลสำเร็จ เพราะมีความเป็น Negative เยอะนั่นเอง)

และประเด็นที่ทำให้ความเครียดเยอะสุดๆก็คือ กลัวโดนคนเหล่านั้นฟ้อง เพราะวัฒนธรรมไทยไม่อำนวย เอะอะก็หมิ่นประมาท เอามาเล่นไม่ได้ คนเลยไม่กล้าเล่นต่อ ซึ่งคุณชัชชาติทำได้ดีตรงนี้ ด้วยการ ... เล่นเองซะเลย

ส่วนยิ่งลักษณ์ ... ไม่ต้องพูดถึง

หากจำได้ สุเทพเคยเป็น Meme อยู่แป๊บนึง แต่ก็เป็น Meme ของความเลวร้าย ทำให้มันไปต่อไม่ได้ หยุดอยู่แค่ 2 วันนั่นเอง

จุดกำเนิดสติกเกอร์ชัชชาติบน MOLOME

ไปเข้าแคมป์ JFDI ที่สิงคโปร์มา ทำให้ Concept ของ MOLOME Solid ขึ้น คือ

เราทำให้ภาพของคุณสนุกสนานขึ้น (Funnier)

หรือที่ชอบเลยคือพี่ปรารถนาที่เดลินิวส์ให้นิยามว่า

MOLOME ไม่ใช่แค่แอพฯแต่งรูปให้สวย

พอกลับไทยปุ๊บ ก็เห็นแฟนเพจคุณชัชชาติปั๊บ ตอนนั้นท่านโด่งดังขึ้นมาจากการเป็นรมต.ที่ไปรอขึ้นรถเมล์ ยังไม่ได้ดังในวงกว้าง แต่ผมคอยติดตามผลงานอยู่เรื่อยๆ

พอภาพถือถุงแกงโผล่มาและคนเริ่มเล่น ก็รู้สึกคลิกทันที นี่แหละ สิ่งที่เหมาะกับ Concept ของ MOLOME มากๆ

นั่ง Monitor ตั้งแต่ตอนนั้นว่าอยากเอาท่านมาเล่นอะไรสักอย่างใน MOLOME แต่จังหวะยังไม่ได้ เพราะท่านเป็นรมต. ยังมีภาพของความเป็นนักการเมืองอยู่ ถ้าเอามาเล่นแบบไม่ดูตาม้าตาเรือ จะกลายเป็นประเด็นทางการเมืองได้ ไม่เหมาะสมและยังส่งผลเสียต่อแอพฯได้ ถ้าซวยหนักก็อาจจะถูกฟ้องได้

แต่หลังจาก Monitor พัฒนาการมา 3 ขั้น (ตามที่เขียนด้านบน) ก็พบว่าพัฒนาการไปในทาง Positive ล้วนๆ (เป็นเรื่องสำคัญนะ) ก็เลยทวีตไปว่า

"ทำสติกเกอร์ชัชชาติแม่ม"

คนก็หัวเราะคิกคักๆกดไลค์รีทวีตอะไรกันมากมาย เพราะคิดว่าคงพูดเล่น

แต่ผ่านไป 3 ชั่วโมง สติกเกอร์ก็ออกมาให้โหลดกันจริงๆ ผลคือคน Reshare/Retweet กันกระหน่ำชนิดที่ทุกวันนี้ยังมีคน Retweet อยู่เลย

น่าเสียดายที่ใจปอด เพราะยังไม่มั่นใจอะไรหลายๆอย่างในวัฒนธรรมของคนไทย เรื่องนี้ถือเป็นเรื่องใหม่มากสำหรับคนกลุ่ม Mass ของไทย ซึ่งไม่ต้องแปลกใจที่ผลออกมาจะเป็นแบบนี้

แต่ด้วยเหตุผลหลักๆคือ ผมไม่แน่ใจเรื่องกฏหมายในไทยว่าผมจะโดนฟ้องได้หรือเปล่าจากคนที่เป็นรัฐมนตรี (ทุกท่านคงเข้าใจความรู้สึก) ก็เลยปล่อยแค่ 3 ชั่วโมง แล้วปิดดาวน์โหลดไป

จากนั้นเพิ่งมาปล่อยอีกรอบวันที่ 28 มกราคมที่ผ่านมาหลังจากแน่ใจอะไรหลายๆอย่างแล้ว ก็มีคนมาโหลดเล่นอยู่เรื่อยๆ ไม่หยุดครับ

ใครอยากเล่น บอกได้เลยว่ายังไม่เอาท์ ไปโหลดกันได้เลยก๊าบบบบ ใช้ได้ทั้งบน iOS, Android และ Windows Phone

หลังจากโหลดแอพฯก็สมัครสมาชิกเข้าใช้ กดเข้า Store ภายในแอพฯจากเมนูด้านซ้าย แล้วก็โหลดสติกเกอร์ท่านชัชชาติ (Chudchart Power) มาเล่นได้เลยจ้า ใช้ไม่ยากๆ เหมือน Instagram + LINE Camera นี่เป็นตัวอย่างการใช้จากผู้ใช้คร้าบผม

เด็กเคารพผู้ใหญ่ อุปสรรคของ Meme ในไทย

เป็นเรื่องราวที่ผมสงสัยและจับตามานานว่าเราจะดีลกับเรื่องนี้ได้อย่างไร กับ Meme ที่มี Concept ว่า "ทุกคนเป็นคนเท่ากัน" กับสังคมไทยที่ "ผู้ใหญ่ยิ่งใหญ่กว่าเด็ก" มันช่างเข้ากันไม่ได้

ยิ่งไปกว่านั้น Internet Meme เป็นเรื่องที่ส่วนใหญ่เกิดขึ้นจากเด็กเสียด้วย เพราะ Internet เป็นเรื่องของเด็กรุ่นใหม่ พอเอาผู้ใหญ่มาเล่น ก็จะกลายเป็น "คุณไม่เคารพผู้ใหญ่ คุณเป็นเด็กประสาอะไร" ไปซะงั้น ก่อนหน้านี้เป็นแบบนี้ตลอดมา Meme ก็เลยไม่ค่อยมีใครเล่น ในขณะที่เมกา ทุกคนเป็นอิสรชน จะทำอะไรทำ เชิญ !

ปรากฏว่าตอนนี้สถานการณ์กลับดีขึ้นอย่างกะทันหัน จากปรากฏการณ์ท่านชัชชาตินั่นเอง เพราะคนเริ่มเข้าใจเรื่องตรงนี้ คนเริ่มกล้า คนเริ่มยอมรับ มีคนต่อต้านอยู่บ้าง แต่ก็ไม่สามารถต้านกระแสสังคมได้

จากนี้ไป สถานการณ์ตรงนี้จะดีขึ้น และอาจจะปรับเปลี่ยนพฤติกรรมทางสังคมไปเลยก็ได้

เตรียมพร้อม ตั้งรับ การ "Meme จัดตั้ง"

จากความโด่งดังของอ.ชัชชาติ Meme เลยถูกมองกลายเป็นเครื่องมือทำให้มีชื่อเสียงเป็นที่เรียบร้อย

จากนี้เชื่อว่าจะมี Meme จัดตั้งออกมาจากหน่วยงาน PR มืออาชีพ กลายเป็น Meme Marketing อย่างเป็นทางการ

แต่ก็เชื่อว่าอีกนานหละกว่าจะมี Meme ที่ประสบความสำเร็จอย่างคุณชัชชาติเกิดมาอีกครั้งหนึ่งได้

จนถึงตอนนั้น ... คงได้เห็นอะไรสนุกๆอีกครับ ^_^

สุดท้ายต้องขอขอบคุณคุณชัชชาติที่มีส่วนให้เรื่องนี้เกิดขึ้นได้ หากท่านไม่เห็นด้วยและขัดขวาง ทุกท่านก็คงไม่สามารถสร้างสิ่งต่างๆแบบนี้ออกมาได้ และไม่แน่ใจว่าท่านจะรู้ตัวหรือเปล่า แต่ท่านกลายเป็นบรรทัดฐานของสิ่งที่กำลังจะเกิดขึ้นในอนาคตของสังคมไทยเป็นที่เรียบร้อยแล้วครับ

=)